Hebben de gewijzigde energieprijzen en de COP26 een impact op de biomethaan-opties in Vlaanderen?

De biogas- en biomethaansector heeft op verschillende vlakken heel wat te bieden.

Voor de klimaattop COP26 in Glasgow waren de verwachtingen inzake onder meer het hernieuwbare energiebeleid hooggespannen. De resultaten ogen bescheiden maar steenkool en fossiele brandstoffen worden voor het eerst genoemd als bron van de opwarming van de planeet. Ook het streefdoel om de opwarming van de aarde onder de anderhalve graad te houden, blijft overeind. Vooral de prijsontwikkeling op de energiemarkten in 2021 - met name de hogere prijzen voor aardgas en stroom - deed een positief effect vermoeden op de ontwikkelingen in de biogas- en biomethaansector. Maar is dit werkelijk zo? In Vlaanderen zijn de mogelijkheden voor vooral biomethaan nog steeds weinig ontwikkeld. Vlaco zet hieronder het huidige kader en de oppportuniteiten van de biogas- en biomethaansector in Vlaanderen in de kijker.

 

Is de business case voor biomethaanproductie in Vlaanderen fundamenteel veranderd door de hogere energieprijzen? De verkoopprijs voor biomethaan is in principe dezelfde verkoopprijs als voor aardgas en deze steeg in de EU op korte tijd van circa €60/MWh naar €90/MWh eind oktober met pieken tot boven €110/MWh. Eind oktober lijkt een daling weer ingezet. Een studie uit 2019 van het Green Gas Platform geeft aan dat de totale productiekostprijs (Levelized Cost of Energy) van biomethaan uit agrarische en industriële organische reststromen in België in de range van €80/MWh à €115/MWh ligt – met andere woorden nabij de hogere prijzen van aardgas op de spotmarkt. Uit dezelfde studie onthouden we dat de kostenstructuur van de co-vergistingsinstallaties voor een relatief groot aandeel (35%) bepaald wordt door input- en outputstromen.  

De belangrijkste installatie die vandaag in Vlaanderen biomethaan produceert en injecteert in het aardgasnet, valoriseert het merendeel van de biogasproductie nog via een WKK en steunt dus nog steeds op de productie, verkoop en certificaatondersteuning van voornamelijk groene stroom. Nu ook de elektriciteitsprijs is verdriedubbeld sinds mei van dit jaar tot ruim €160/MWh in oktober betekent dit dat meeropbrengsten van de verkoop van de groene stroom onrechtstreeks de biomethaan-case verder mee kan ondersteunen. De onrendabele top (OT) voor groene stroomproductie voor nieuwe biogasinstallaties ligt evenwel tussen de €80 en €200/MWh. De certificaatsteun voor groene stroom wordt daarenboven steeds meer afgetopt (zie verder). Experts verwachten na de pieken in energieprijzen weer een neerwaartse correctie naar einde 2021 toe maar het is toch aannemelijk dat in 2022 gemiddeld hogere prijzen voor aardgas en stroom zullen gelden op de wereldmarkt. .

Rendabiliteit versus operationele ondersteuning

De hogere verkoopprijzen van elektriciteit en aardgas geven tijdelijk hogere returns voor biogasproducenten die het biogas valoriseren in een bio-WKK en/of opzuiveren tot biomethaan en de energie(drager) op de spotmarkt verkopen. Anderzijds betekenen ook diverse hogere input-, materiaal-, arbeids- en transportkosten een toegenomen druk op de rendabiliteit. De huidige hoge aardgasprijzen leiden dus niet zomaar tot gunstige businesscases voor biomethaanproductie en dit allerminst in onze regio. Vlaanderen is immers één van de weinige Europese regio’s die géén exploitatiesteun verleent voor biomethaan – enkel investeringssteun (zie verder). 

In de studie Mapping the state of play of renewable gases in Europe van Regatrace werden de verschillende beleidsinstrumenten voor biogas en biomethaan vergeleken doorheen de EU. Het rapport concludeert onder meer dat steeds meer landen overstappen van biogas- naar biomethaansteun en dat biomethaanproducenten in principe sneller steunonafhankelijk kunnen worden dan biogasproducenten omdat het eindgebruik en de marktopportuniteiten van biomethaan groter zijn. Onderstaande tabel vat de verschillen in operationele ondersteuning samen. Zo zien we dat de meeste omliggende landen en regio’s (inclusief Wallonië) biomethaan operationeel ondersteunen.

 Tabel 1: Overzicht operationele ondersteuning biomethaan in onze regio’s. (bron: Biogas-e uit Mapping the state of play of renewable gases in Europe (Regatrace))

verzicht operationele ondersteuning biomethaan in onze regio’s. (bron: Biogas-e uit Mapping the state of play of renewable gases in Europe (Regatrace))

De meest toegepaste vormen van operationele steun voor biomethaan in Europa zijn feed-in tarieven, feed-in premiums en fiscale voordelen voor biomethaanproducenten of -consumenten. 

verzicht van de meest toegepaste vormen van operationele steun voor biomethaan in Europa (bron: Biogas-e)

Figuur 1: Overzicht van de meest toegepaste vormen van operationele steun voor biomethaan in Europa (bron: Biogas-e)

Hoewel een van de grootste voordelen van biomethaan de brede waaier van eindgebruikers-toepassingen is, zijn er nog steeds twee landen (Oostenrijk en Duitsland) die hun subsidieregeling voor biomethaan quasi uitsluitend richten op elektriciteitsproductie.

Nota bene: voor de Vlaamse biogassector in globo geldt trouwens een steeds verder afnemende groenestroomcertificaten-steun - en beleidsfocus op groene warmte - die de rendabiliteit van de sector nog scherper stelt. Zo werd bijvoorbeeld: 

  • in de OT-berekeningen door het VEKA sinds 2020 uitgegaan van een afgenomen intern rendement: van 12% over 10,5% naar 8,5%
  • de exploitatiesteun voor groene stroom van nieuwe biogasinstallaties (bio-WKK) vanaf 2020 weliswaar verlengd van 15 tot 17 jaar maar aan een banding factor (aftopping) van 0,8 in plaats van 1
  • de certificaatsteun (GSC/MWh) voor nieuwe installaties sinds 2021 stelselmatig verder afgetopt naargelang het startjaar namelijk a.h.v. banding factoren: 0,76 (°2021), 0,72 (°2022), 0,68 (°2023), … 
  • ook worden er sinds 2021 geen certificaten meer toegekend voor groene stroomproductie of warmtekrachtbesparing gedurende periodes van negatieve elektriciteitsprijzen (Dit is: regel in werking in concreto zodra day-aheadprijzen op de Belgisch spotmarkt minstens zes opeenvolgende uren negatief zijn). 

Andere stimuli voor biomethaan dan operationele steun?

In de Regatrace-studie lezen we dat sommige EU-landen ook andere systemen implementeren in plaats van exploitatie-steun. Zo legt Duitsland bijvoorbeeld taksen op aan fossiele brandstof-leveranciers in functie van het behalen van de Europees opgelegde broeikasgasemissiereductiedoelstellingen. Een ander systeem is van kracht in Nederland, waar transportbrandstofbedrijven HBE (hernieuwbare brandstofeenheden) kunnen kopen van biomethaanproducenten om te voldoen aan de verplichting tot het bijmengen van hernieuwbare brandstoffen in de brandstofmix in de transportsector in het kader van de Renewable Energy Directive. Doorheen de EU zijn er ook investeringssteunopties, maar deze zijn minder populair. Anno 2021 zijn er voor Vlaamse (kandidaat) biogas- en boiomethaanproducenten de volgende investeringsseun-opties:  

Sinds ongeveer 1 jaar kan een biomethaanproducent in Vlaanderen ook garanties van oorsprong (GvO’s) voor groen gas ontvangen van de VREG na controle door productieregistrator Fluxys. De toegekende GvO’s garanderen aan de finale gebruiker de groene herkomst van het gas. De GvO’s worden verhandeld via het VREG-platform aan een beperkt bedrag per GvO (10 à 20€/MWh). Dit betekent vandaag een meerwaarde voor de biomethaanproducent bovenop de aardgasprijs. In komende jaren wordt een sterk toenemende vraag en waardering voor biomethaan verwacht vanuit onder andere WKK-installaties die groene energieproductie willen aantonen en zo groene stroomcertificaten kunnen claimen. Ook is er een groeiende interesse waarneembaar bij de transportsector en bij diverse grote, industriële spelers in België die middels de aankoop van biomethaan met GvO’s hun duurzaamheidsdoelstellingen willen behalen - evenredig met de toename van ETS- en andere koolstoftaksen. De huidige format van de GvO in Vlaanderen daarentegen capteert noch certificeert ten volle de duurzaamheid (lees: de broeikasgasreducties verbonden aan het betreffende biomethaan) en dit verklaart de relatief beperkte waarde van GvO's t.o.v. hogere willingness-to-pay vanuit ETS- of transportsectoren.

Grensoverschrijdende handel in biomethaan? 

In Vlaanderen is er sinds najaar 2021 een tweede producent van biomethaan die het gas injecteert en exporteert. In Wallonië zagen sinds 2018 reeds 3 biomethaan-installaties het levenslicht. Kan export of import van biomethaan de dynamiek in de Vlaamse biomethaanmarkt versterken? In de meeste EU-landen zijn intern de productie en verbruik quasi in evenwicht, en er is Europees nog werk aan de winkel inzake harmonisatie van biomethaan-handel. Toch is er tussen diverse Europese landen reeds bilaterale en multilaterale handel waarneembaar. In Vlaanderen is er geen import/export van GvO’s van groen gas mogelijk. De VREG zegt nauwgezet de ontwikkelingen bij de Association of Issuing Bodies (AIB) op te volgen. Op dit moment kan de handelshub van de AIB nog geen GvO’s van biomethaan overdragen. Het VEKA werkte eind 2021 wel een tijdelijke oplossing uit om GvO’s ook uit het buitenland te kunnen indienen voor Vlaams gasverbruik in het kader van de ETS-rapportering. 

Zodra Vlaanderen technisch de mogelijkheid kan implementeren om buitenlandse GvO’s te importeren naar het VREG-platform (mogelijks vanaf 2023) zou dit het finale handelsplatform worden. VREG wijst op het belang van ‘spoedig de import en export van gas-GvO’s mogelijk te maken’, maar stelt ook dat dit afhangt van de ontwikkelingen in andere landen, alsook van de herziening van de norm CEN-EN 16325. Tegelijk ontwikkelen zich ook in Vlaanderen opties om via ISCC-audit groengascertificaten te verkrijgen voor biomethaan en dit vervolgens met aanzienlijke meerwaarde te verhandelen met buurlanden.

In een volgende editie van ons ledenmagazine Vlacovaria zoomen we in op de opkomende mogelijkheden van een ISCC duurzaamheidsattest en de afzetopties van bio-CNG en bio-LNG binnen en buiten Vlaanderen.

Lokaal potentieel biomethaan

Vlaco-leden vergistten in 2020 circa 2,5 miljoen ton input en deze hoeveelheid is de afgelopen jaren telkens toegenomen. Vlaanderen heeft dus een belangrijk potentieel aan biomethaan. Op lange termijn ligt het beschikbare potentieel voor Vlaanderen en België volgens de studies van Transbio/Biogas-e en het Green Gas Platform rond de 7 à 9% van het totale aardgasverbruik. Dit potentieel is volgens de studies voornamelijk te bereiken op basis van reststromen uit agro-industrie, oogstresten van de landbouw en mest.

Naast IOK Afvalbeheer zullen in Vlaanderen ook Vlaco-leden Ecowerf en Verko vanaf 2022 biomethaan produceren. Het is geen toeval dat deze drie installaties gft-afval voorvergisten en nacomposteren. Klassieke co-vergistingsinstallatie (natte vergisting van mest, bioafval en/of energiegewassen) hebben meestal alle warmte (uit biogas-verbranding in een WKK) nodig om het digestaat te hygiëniseren en verder na te behandelen (drogen of indikken). De gft-verwerkers hebben minder nood aan proceswarmte en kunnen dus meer biogas rechtstreeks opwerken tot biomethaan voor injectie in aardgasnet of gebruik als transportbrandstof. Maar ook in co-vergisting schuilen opties voor de verdere ontwikkeling van biomethaan – zo getuige ook de evoluties in het buitenland.

 Transportopties biomethaan
Een noemenswaardige biomethaanmarkt kan het aardgasgebruik in industrie, transport of particulier gebruik mee decarboniseren.

Wat nu?

Kan ook Vlaanderen in navolging van de andere West-Europese regio’s een noemenswaardige biomethaanmarkt ontwikkelen en zo het aardgasgebruik in industrie, transport of particulier gebruik mee decarboniseren? Dat is afhankelijk van enerzijds internationale ontwikkelingen – de energieprijzen, het ETS-systeem, de EU-harmonisatie inzake biomethaan-handel (GvO’s), e.d. – maar anderzijds ook van beslissingen op Vlaams niveau. Het Vlaamse energiebeleid zou in navolging van de ons omliggende regio’s een duidelijker visie kunnen ontwikkelen op de rol van biomethaan en op ruimere (fiscale, operationele of investerings-) stimuli ervan. 

Vergisten en biogas opzuiveren tot biomethaan heeft namelijk talloze troeven: niet alleen als bijdrage aan de afval- en mestverwerking, de sterke reductiemogelijkheden in broeikasgasemissies, een grotere diversificatie en stabiliteit qua energievoorziening, een grotere energieonafhankelijkheid, additionele werkgelegenheid, maar ook via de voordelen gelinkt aan de productie en gebruik van kwaliteitsvol digestaat (vermeden minerale nutriënten, bodemkoolstofvastlegging, …). De meerwaarden van de biogas- en biomethaan-sector op ecologisch, economisch en strategisch vlak zijn met andere woorden cruciaal.

>> Om enkele belangrijke ontwikkelingen en opportuniteiten voor de Vlaamse biomethaan-markt inzichtelijk te maken voor de leden, organiseren Vlaco, Biogas-e en Febiga alvast twee - inhoudelijk van elkaar verschillende - webinars, respectievelijk op 11/1/2022 en 18/1/2022, telkens van 10u-12u. 

< Programma en inschrijving >

 

Meer weten over vergisting

Ontdek hier meer over het vergistingsproces en de eindproducten van vergisting